Ieper | Frezenberg

Archeologisch onderzoek langs rioleringswerken in Zonnebeke

Samenwerking tussen gemeente, Aquafin en erfgoedspecialisten

Tussen mei en september 2025 voeren de gemeente Zonnebeke en Aquafin grootschalige riolerings- en wegeniswerken uit. Het project omvat de aanleg van een gescheiden rioleringsstelsel met nieuwe grachten, het verbreden van bestaande grachten en de volledige herinrichting van de rijbanen en zijstroken.

Omdat het tracé door de historische Ieperboog loopt, een zone met zwaar oorlogsverleden, werd voorafgaand een uitgebreid archeologisch traject opgestart. Hiervoor slaan Ruben Willaert nv en BAAC de handen in elkaar.

Een landschap getekend door de Eerste Wereldoorlog

Bureauonderzoek wees uit dat er een grote kans bestond op sporen en structuren uit de Eerste Wereldoorlog. Het projectgebied lag midden in de Ieperboog, waar tussen 1914 en 1918 hevige gevechten plaatsvonden en de frontlinie meermaals heen en weer schoof. Een complex netwerk van loopgraven, bunkers en opslagplaatsen werd hier uitgebouwd.

Vervolg op eerdere werken (2021–2023)

Dit is niet het eerste archeologische onderzoek langs het tracé. Eerder voerde Ruben Willaert nv al werken uit (2021–2023), waarbij belangrijke interpretaties werden gedaan. Die kennis vormt nu een waardevolle basis om nieuwe vondsten te kaderen.

Vier oorlogsfases in het bodemarchief

Binnen het projectgebied komen vooral sporen uit de Eerste Wereldoorlog aan het licht, die in vier grote fases te onderscheiden zijn:

• De vroege oorlogsjaren (oktober 1914 – mei 1915)

  Aanvankelijk was er nog sprake van een bewegingsoorlog, waarbij het front voortdurend verschoof. Tijdens de Eerste Slag om Ieper (19 oktober – 22 november 1914) liep de strijd vast en stabiliseerde de frontlinie zich uiteindelijk op enkele honderden meters ten oosten van het projectgebied. Bij de Tweede Slag om Ieper (22 april – 25 mei 1915) schoof de linie opnieuw heen en weer, ditmaal naar het westen. In deze vroege fases is de impact op het archeologisch bodemarchief van het projectgebied echter beperkt gebleven.

• Duitse consolidatie en uitbouw (mei 1915 – zomer 1917)

  Na de vastlegging van het front bouwden de Duitsers het gebied systematisch uit tot een versterkte zone. Dit uitte zich in een goed uitgebouwd netwerk van loopgraven, vaak voorzien van houten bekledingen, betonnen bunkers, opslagplaatsen en onderkomens. Deze infrastructuur was planmatig aangelegd en getuigt van de grondige en langdurige aanwezigheid van de Duitse troepen in dit deel van de Ieperboog.

• Britse verovering en aanpassingen (zomer 1917 – april 1918)

  Tijdens de Derde Slag om Ieper (31 juli – 10 november 1917) kwam het projectgebied in Britse handen. Het offensief verliep moeizaam: meermaals stokte de opmars en liep de frontlijn gedurende enkele weken dwars door het projectgebied. Pas in september 1917 werd definitief vooruitgang geboekt en schoof de linie verder oostwaarts. Gedurende de Britse controle (augustus 1917 – april 1918) vonden er tal van aanpassingen plaats: bestaande loopgraven werden hersteld, nieuwe linies toegevoegd, en de infrastructuur, waaronder wegen, aangepast aan de noden van de voortdurende strijd.

• Duitse herovering en het Eindoffensief (april 1918 – najaar 1918)

  Met het Lenteoffensief in april 1918 wisten de Duitsers het gebied opnieuw in te nemen. Deze situatie bleef echter niet lang behouden: tijdens het Eindoffensief heroverden de Britten de zone. Door de snelle geallieerde opmars in die laatste oorlogsfase kwam de projectzone al gauw achter de nieuwe frontlijn te liggen. Dit verklaart waarom er uit deze laatste periode minder tastbare sporen aanwezig zijn.

Elke fase laat zijn sporen na in de bodem: van loopgraven tot betonnen bunkers en zelfs niet-ontplofte munitie.

Lopend onderzoek en toekomstig eindverslag

Het veldwerk is momenteel nog in uitvoering en loopt tot oktober 2025. Alle vondsten en data worden nauwkeurig geregistreerd en later gebundeld in een eindrapport. Zo wordt het verhaal van dit stukje front opnieuw zichtbaar gemaakt.

De foto toont een droneopname van het opkuisen van een Duitse loopgraaf ten oosten van de Frezenbergstraat, voorafgaand aan de verbreding van een gracht.